Nowogród Wielki - kolebka rosyjskiej państwowości

Nowogród Wielki jest miastem obwodowym, leżącym nad rzeką Wołchow, kilka kilometrów od jeziora Ilmień. Nowogród, choć Wielki, nie jest dużym miastem jak na rosyjskie realia. Obecnie liczy ok. 200 tysięcy mieszkańców. Ta dawna stolica Rusi może się poszczycić mianem najstarszego rosyjskiego miasta.

Nowogród Demokratyczny

Nowogród Wielki został założony przez plemię Słowienów, a w 862 roku został obrany na stolicę przez protoplastę dynastii Rurykowiczów kniazia Ruryka - to wydarzenie jest uznawane za początek historii Rosji. Szybki rozwój miasta nastąpił głównie dzięki korzystnemu położeniu u zbiegu dróg wodnych łączących Dniepr z Wołgą i Morzem Bałtyckim.

U schyłku X wieku Nowogród był już drugim poz względem wielkości i znaczenia miastem Rusi Kijowskiej. Miasto prężnie się rozwijało - miało kontakty z miastami Hanzy oraz Konstantynopolem, a co najważniejsze panował w nim ustrój demokratyczny. Najwyższym organem władzy w Republice Nowogrodzkiej był tak zwany wiec - zebranie mieszkańców miasta i wsi. Książę pełnił funkcję wodza naczelnego, a Republika zawierała z nim umowę, określającą zakres władzy i wysokość dochodów. 

Z czasem Nowogród utracił swoją pozycję. W 1471 roku Nowogród został pokonany przez armię moskiewską i 7 lat później został włączony do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. W 1570 roku z Nowogrodem brutalnie rozprawił się Iwan Groźny - podczas tej tak zwanej "masakry nowogrodzkiej" oprycznicy wymordowali ok. 60 tysięcy mieszkańców. Był to ostateczny koniec wolności miasta.

Nowogród Święty

Mury Kremla

Już w X wieku został wzniesiony majestatyczny Sobór Sofijski (Софийский собор) - najstarsza rosyjska kamienna świątynia. Obecnie w Soborze Sofijskim znajduje się jedna ze świętości Nowogrodu - Ikona Matki Bożej "Znak", która według legendy w XII wieku przyczyniła się do zwycięstwa Nowogrodzian w bitwie z wojskami Suzdalu. Najeźdźcy ostrzelali ikonę i jedna ze strzał ugodziła twarz Matki Bożej. Nie obyło się bez kary - wrogów "okryła ciemność" i w strachu wzajemnie się pozabijali.

Najważniejsze wydarzenia z rosyjskiej historii są związane z nowogrodzkimi monasterami, okalającymi miasto. W Gieorgijewskim Soborze Juriewskiego monasteru o zwycięstwo nad rycerzami teutońskimi modlił się kniaź Aleksander Newski. Z kolei święty Warłaamij Chutyński, założyciel i pierwszy przeor Warłaamo-Chutyńskiego monasteru, przepowiedział zwycięstwo Iwanowi III nas Litwą chanem krymskim Girejem. Dziś w klasztorze znajdują się cudowne relikwie świętego Warłaamija.

Nowogród Hanzeatycki

Nowogród Wielki przez kilka wieków był ważnym ogniwem łączącym Ruś z Europą. Jeszcze zanim Piotr I zaczął nawiązywać kontakty z Zachodem, na Rusi kwitł handel z zagranicą. Centrum międzynarodowej integracji i handlu był właśnie Nowogród. Sprowadzano tu cenne tkaniny, metale kolorowe, wino, bursztyn, śledzie i sól. Także nowogrodzkie towary ceniono w Europie. Wielu zachodnich władców nosiło luksusowe futra i czapki, będące dziełem nowogrodzkich garbarzy.

Handel pomiędzy Hanzą a Rusią odbywał się tylko poprzez Nowogród - dalej na Ruś hanzeatyccy kupcy się nie zapuszczali, cały towar sprzedawano w Nowogrodzie. Po dziś dzień w mieście znajduje się zbudowana przez "zamorskich kupców" cerkiew Paraskiewy. Rzekomo, jeśli obejdzie się ją dookoła i naliczy 148 kątów, to przyniesie to szczęście w biznesie. A nowogrodzkie dziewczęta obiegały tę świątynię trzykrotnie, aby szczęśliwie wyjść za mąż. Co ciekawe i dziś wokół cerkwi widać wydeptaną ścieżkę...

Nowogród Gramotny

Od najdawniejszych czasów Nowogród był centrum latopisarstwa. Pisano tu nie tylko oficjalne dokumenty - nawet chłopi potrafili tu pisać. Te teksty zostały niedawno odnalezione przez archeologów - to około 1000 tak zwanych brzozowych gramot, które powstały na korze brzozowej. Można je podziwiać w nowogrodzkim muzeum.

Dziesięć wieków temu także monumentalne ściany Soboru Sofijskiego był pokryte napisami - modlitwami mieszkańców, zapiskami o aktualnych wówczas wydarzeniach z życia cerkwi i miasta, a także opiniami parafian na temat kazań i duchownych. Była to swego rodzaju pierwsza w dziejach księga skarg i zażaleń. Część napisów zachowała się do dziś.

Nowogród Turystyczny

Pomnik "Tysiąclecie Rosji"

Nic nie sprawi turyście takiej radości jak spacer ulicami Nowogrodu Wielkiego. Znajdują się tu przecież prawdziwe perełki rosyjskiego budownictwa, a w 1992 roku historyczna zabudowa Nowogrodu Wielkiego została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Architektura tego zabytkowego, wielowiekowego miasta jest unikalna ze względu na mnogość stylów i epok, które jednocześnie harmonizują ze sobą. A co obowiązkowo powinien zobaczyć podróżnik odwiedzający Nowogród?

Kreml i Sobór św. Sofii. Budowę świątyni zainicjował Jarosław Mądry. Jest to najstarsza istniejąca cerkiew w Rosji - zbudowano ją w latach 1045-50. Jedną ze ścian soboru zdobią tak zwane drzwi płockie, które trafiły tu w niewyjaśnionych okolicznościach. Zostały wykonane w XII wieku i początkowo zdobiły płocką katedrę. Niektórzy twierdzą, że mogły zostać podarowane Nowogrodowi przez biskupów lub książąt płockich, albo po prostu skradzione przez Litwinów. Kolejną ciekawostką jest figura gołębia na jednym z krzyży. Według legendy ptak usiadł na krzyżu w 1570 roku i ujrzawszy Iwana Groźnego mordującego mieszkańców Nowogrodu skamieniał ze strachu. Później Matka Boża objawiła się mnichowi i powiedziała, że gołąb został posłany, aby chronić miasto. Podobno dopóki gołąb nie odleci, Nowogrodu nie spotka żadne nieszczęście.

Pomnik "Tysiąclecie Rosji". Pomnik zbudowano w samym sercu nowogrodzkiego kremla w 1862 roku z inicjatywy cara Aleksandra II. Monument ma przypominać o przybyciu Ruryka do Nowogrodu - wydarzeniu, które jest uznawane za początek historii Rosji.

Witosławlicy

Muzeum architektury drewnianej "Witosławlicy" ("Витославлицы"). Skansen, jeden z nielicznych w Rosji, zajmuje powierzchnię aż 33 hektarów. Można tu podziwiać drewniane budowle powstałe między XVI a XIX wiekiem. Znajdują się tu między innymi cerkwie, młyny i domy mieszkalne.

Monaster Juriewski. Klasztor ten, wpisany na listę UNESCO, znajduje się ok. 5 km od centrum miasta. Został założony przez Jarosława Mądrego w roku 1030 i najprawdopodobniej jest najstarszym monasterem na ziemiach ruskich. Na terenie klasztoru znajduje się kilka cerkwi oraz dzwonnica. Juriewski monaster jest obecnie działającym klasztorem męskim.

Juriewski monaster